Авилгалын эх сурвалж

Би авилгалтай тэмцнээ гэдэг үгийг сая болж өнгөрсөн сонгуулиудаар бараг толгойтой болгон хэллээ. УИХ ын сонгуулын үеэр бүр гишүүн болгодог тарни юм болов уу гэж андуурхаар байлаа.
Хүмүүс үнэхээр төрийн албаны тэсхийн аргагүй хүнд суртал, авилгал, худал хуурмаг, шудрага бус байдлаас залхсан байсан учираас энэ яриа хит болсон байх.
Уг нь бараг намайг ухаан орсон цагаас эхлээд моголчууд авилгалтай тэмцсэн шиг санагдахийм, гэхдээ одоо болтол авилгалыг арилгах нь бүү хэл багасгаж ч чадсангүй харин ч улам ихэссээр. Энэ юунаас болоод байгааг хүмүүс бүр ойлгохоо болилоо.
Энэ их хүнд суртал, шудрага бүс байдлыг хэрхэн арилгах вэ? Үүний шалтгаан эх сурвалж нь юу юм болоо?
Маш олон хүн энэ асуултанд хариулахдаа үүний шалтгаан нь сайн, шудрага хүн байхгүй байгаагаас болж байна, харин үүнийг арилгах арга нь сайн шудрага хүмүүсийг төрд гаргах гэж хариулдаг. Гэтэл үнэхээр бидний хүсээд байгаа шиг тийм сайн шудрага хүмүүс байдаг болов уу? Уучлаарай даанч тийм хүн байхгүй. Хэрвээ тийм хүн хүлээвэл таны нас гүйцэхгүй. Хүн л бол хүн шүү дээ яахав нэг удаа сайн юм хийсэн, ярьсан байж болно гэхдээ хүн л юм чинь бидэн шиг өлсөнө, даарна, уурлана, атаархана, шунана, хүн хараагүй байвал хулгай хийнэ,бидэн шиг үр хүүхэд гэр бүлээ тэжээх гээл ядаж яваа хүмүүс.
Тэгээд яах вэ найзуудаа? Ээлж ээлжээрээ очиж идэх үү?
Энэ асуултанд өөрийн өнцгөөс хариулах гээд үзье.
Эхлээд шалтгаан нь юу вэ гэдгийг тайлбарлах гээд оролдьёо.
Минийхээр хяналтгүй данхгар төр авилгалын эх сүрвалж гэж боддог. Хяналтгүй гэдэг дээр төр өөрөө өөрийгөө хянах гэхээсээ илүү иргэдийн хяналт хэрэгтэй. Данхгар төр гэдэг нь иргэдээсээ баян, иргэдээсээ илүү их эрх мэдэлтэй, иргэдийн өмнөөс сонголт хийдэг буюу их мөнгөөр их зүйл хийдэг төр. Монголийн төр ийм төрийн тод жишээ юм. Нэг график байна.



эх сурвалж: Сангийн яам Жич: Дээр нь дараад томруулж үзэж болно

Энэ графикаас монголын төрийн төсөв хэрхэн томорч байгааг харж болно. 2008 онд төсвийн зарлага нь ДНБ ний 50% д хүрсэн байна. Энэ нь бидний хийж бүтээсэн зүйлийн тэн хагасийг төр өөртөө авдаг гэсэн үг. Хийж бүтээсэн зүйлийнхээ хагасийг юу ч хийгээгүй нэг нөхөрт дээрэмдүүлхийг боолчлол гэдэг. Чи ажилын 8 цаг ажилдаг бол бүхэл бүтэн 4 ийг нь өөрийнхөө төлөө биш төрийн төлөө ажиллаж байна.
Энэ их мөнгө зүгээр хяналтгүй хэвтэж байхад хажуугаар зүгээр өнгөрөх хүн гарах уу? За тэгээл энэ мөнгийг үрэхийн тулд тендэр зарлана, зам тавина, сургууль будна. Энэ бүгдэд авилгал цавчаа заавал орно гээд боддоо. Их мөнгэтэй байх тусам их юм хийнэ, их юм хийх тусам их цавчина, их авилгалдана. Тэгхээр ийм их хэмжэний сул мөнгө рүү ингэж их хүн тэмүүлэх нь аргагүй шүү дээ!!! Яагаад залуучууд бизнес хийхийн оронд төрийн алба руу хошуураад байгаагын шалтгаан энэ.
Шалтгааныг олсон болохоор одоо эмчилж болно. Энэ 50% гэсэн тоог хэр хэмжээгээр багасгаж чадна төдий чинээ авилгал буурна. Төрийг бага мөнгөтэй байлгаж, бага ажил хийлгэдэг, харин иргэд өөрсдөө их ажил хийж их мөнгөтэй болох тусам авилгал багасна. Төр байгаа цагт авилгал байсаар байх болно. Харин бид төрийг хэдий хэр жижиглэж бас хянаж чадна тэр хэрээр авилгал багасна. Төр жижигрэх тусмаа иргэд хянахад хялбар болно.

Эрх ба үүргийн түхай

Телевизээр нэгэн албан тушаалтан одооны залуучууд эрх эрх гэж их ярих юм харин тэдэнд үүргийг нь зааж өгөх хэрэгтэй байна гэж мэдэмхийрэв. Бас нэг оюутан нийгмийн өмнө хүлээсэн иргэнийхээ үүргийг биелүүлж хотоо хогноос нь салгаж байгаагаа их л бахархалтай ярив.

Яг үнэндээ чөлөөт нийгэмд амьдарч буй хүнд төр болон нийгмийн өмнө хүлээдэг үүрэг гэж байдаггүй эрх л гэж байдаг. Тэр эрхээ дагаж хариуцлага ирдэг, үүрэг биш. Энэ харуцлага нь хэн нэгний өмнө биш зөвхөн өөрийн хийсэн сонголтыг дагаж өөрт нь ирдэг. Хэрвээ чиний сонголт зөв байгаад амжилтанд хүрвэл тэр амжилт нь чинийх л байх болно хэрвээ буруу сонголт хийсэн бол хариуцлага нь чинийх, зовлонг нь чи өөрөө л үүрнэ. Чи өөрөө буруу сонголт хийчээд алдааг нь тэр сонголтийг хийгээгүй өөр хүмүүст нялзааж болохгүй. Чиний эрх чөлөөний хязгаар бол нөгөө хүний эрх чөлөө. Хэрвээ чи хэн нэгний эрх чөлөөнд халдаагүй л бол бүх зүйл зөвшөөрөгднө, эрх чөлөөнд чинь хязгаар үгүй.

Харин чөлөөт нийгэмд иргэдийн өмнө үүрэг хүлээдэг хүмүүс бол төрд ажилдаг хүмүүс, төрийн албан тушаалтнууд юм. Тэд энэ үүргийг өөрсдөө сонгосон учраас үүрдэг. Тэдэнд төрд ажиллахгүй байх сонголт үргэлж байдаг. Төрд ажилдаг хүмүүс ерөнхийдөө иргэд татвар төлөгчидөд үйлчлэх үүрэгтэй. Жишээ нь : Цагдаа иргэдийн амь бие, эд хөрөнгө, эрх чөлөөг хамгаалах үүрэгтэй, эмч(төрийн байгууллагын) нар иргэдйин эрүүл мэндийг хамгаалах, эрүүл мэндийн тусламж үзүүлэх үүрэгтэй,багш (төрийн байгууллагийн) нар иргэдэд боловсрол олгох үүрэгтэй гэх мэтээр. Яагаад энэ үүргүүд үүсээд байна вэ гэхээр энэ ажилыг хийлгэхийн тулд тэдэнд мөнгийг нь иргэд татвар төлөгчид төлж байгаа.

Хэрвээ бидэнд нийгмийн өмнө хүлээдэг үүрэг гэж байдаггүй юм бол хүмүүс яагаад энэ талаар яриад байнаа?Хэрвээ байдаггүй басан бол ярихгүй шүү дээ гэж асууж болох юм.

Сайхан асуулт байна. Энэ сэтгэлгээ, энэ яриа социализмаас улбаатай. Социалист нийгэмд амьдарч багаа хүмүүс улс нийгэм, нам засаг, эх орон ард түмнийхээ өмнө үүрэг хүлээдэг байжээ. Яагаад гэвэл хүмүүст эрх чөлөө байгаагүй, тэр эрх чөлөөг төр өөртөө байлгадаг, тэгээд хүмүүст маш романтик хийсвэр зүйлүүдийн төлөө өөрийгөө золиослохийг уриалдаг бас бидний үүрэг хэмээн ухуулж байлаа. Хэрвээ энэ үүргийг биелүүлээгүй бол шийтгүүлнэ. Яг л боол эзэн 2 шиг, боолд эрх гэж байдаггүй үүрэг л гэж байдаг харин эзэнд үүрэг гэж байдаггүй хэрвээ боол үүргээ биелүүлээгүй бол эзэнд ташуурдана. Төр энэ ташуурны оронд үүрэг гэдэг хүүль зохиогоод энэ хуулиараа хүмүүсийг айлгаж боолчилдог байжээ.

Ийм нийгэмд амьдарч басан хүмүүсийн сэтгэлгээнээс одоо болтол өөрсдөнд нь аюултай нийгмийн өмнө хүлээдэг үүргийн тухай ойлголт амь бөхтэй байсаар байна. Сүүлдээ энэ талаар залуус яридаг боллоо.

Сүүлд бид иргэнийхээ үүргийг биелүүлж хотоо цэвэрлэж байна гээл хороогоороо суботник хийгээл, оюутнууд хичээлээ таслан байж хог цэвэрлээд байсан чинь нөгөө хог цэвэрлэх үүрэг хүлээж байсан ТҮК гээд байгууллага ажил хийлгүй мөнгө иддэг газар болоод хувирчихсан байна. Энэ талаар надаар хэлүүлэлтгүй орой бүр мэдээгээр явж байгаа.

Иргэдэд үүрэг заах гээд байгаа хүмүүс өөсдөө үүргээ биелүүлээсэй.

Ардчилал ба иргэний боловсрол

Ойрд иргэдийн амнаас Монголд ардчилал зохих эсэх талаар яарианууд гарах боллоо. Авилгал хээл хахууль хэрээсээ хэтэрлээ, хуучин нийгмийн үед юм сайхан байж, хүмүүс ядуурч тульдлаа ер нь энэ муу ардчилалаас л боллоо, хүмүүсийг чөлөөтэй тавьсанаас боллоо, хуучин нийгэм бид хичнээн сайхан байлаа.....

Тэгвэл үнэхээр энэ ардчилал үнэхээр монголд зохих уу? Яагаад монголчууд ардчилалд нэг л хөлөө олж өгөхгүй байнаа?

Энэ асуултанд хариулхаас өмнө нэг түүхийг ярья:

Нэг залуу байжээ. Тэр хувцасаа дандаа түмпэнд гараараа угаадаг байжээ. Нэгэн өдөр түүний найз нь гараараа хувцасаа угааж суугаа залууг хараад ихэд өрөвдөн бүрэн автомат угаалгын машин бэлэглэхийг ихэд хүсэв. Маргааш нь найздаа бүрэн автомат угаалгийн машинаа хэрэглэх заавартай нь бэлэглэж гэнэ. Тэр угаалгийн машиныг хархад үнэхээр сайхан бөгөөд хүчин чадалийг нь үгээр хэлэшгүй үзгээр бичишгүй сайн ажээ.

Залуу маргааш нь үгаалгын машинаа хэрэглэх гэсэн боловч олон товчлууруудыг хараад нүд нь эрээлжиллээ, тэгэхээр нь угаалгын машиныг ажиллуулах зааврыг аван үзтэл англи хэлдээр бичсэн учир ойлгосонгүй. Тэгээд бүр ойлгохгүй болохоор нь хэдэн точлууруудыг нь нэг нэгээр нь орлдож, дарж мушгиж үзлээ юу ч өөрчлөгдсөнгүй. Тэгээд цөхөрсөн залуу нөгөө угаалгийн машин дотороо ус дүүргээд хувцаснуудаа дахин гараараа угааж эхэллээ. Угаалгын машинд их ус ордог, том, хүнд болохоор зөөхөд хэцүү, гараараа угаахийн тулд заавал босоогоороо угаах шаардлагатай хэцүү байлаа. Тагээд залуу ай түмпэн минь байсан ч болоосой хэмээн санаа алджээ.

Бид 20 жилийн өмнө ардчилалыг сонгож хуулиа ардчилсан болголоо, сонгуулиа ардчилсан болголоо, өмч хувьчиллаа, төрийн институтуудээ ардчилсан хэв маягт нийцүүллээ ер нь ардчилалд хэрэгтэй бүхнийг хийлээ түмпэнгээ угаалгын машинаар солисоон гэсэн үг. Гэвч тэр нийгэмд яаж амьдрах талаар хэн ч зааж өгсөнгүй. Хувийн өмчийн талаар, иргэдэд үйлчилдэг төрийн талаар, төрийг хэрхэн хяндаг талаар, ардчилал яаж ажилдаг талаар хэн ч юу ч хэлсэнгүй, зааж өгсөнгүй.Тйим учираас ардчилсан нийгмийн тогтолцоонд социалист хэв маягаар иргэд маань амдрах гээд цөхрөнгөө барлаа. Яг угаалгын машинд гараараа хувцас угаадаг хүн шиг.

Тэгээд одоо яах вэ? Бидэнд иргэний боловсрол хэрэгтэй байна. Төрийг иргэддээ иргэний боловсрол(ардчилалын боловсрол) олгохыг шаардах, бас өөрсдөө төрийг хүлээлгүй бие биедээ энэ боловсролыг түгээх хэрэгтэй байна. Хэрвээ бид иргэний боловсролыг яаралтай иргэддээ олгохгүй бол удахгүй буцаад түмпэнгээ бариад авах вий.

Ардчилал бол бидний хэзээ нэгэн цагт очих сайхан нийгэм биш харин өдөр бүр биднийг ухаалаг, шудрага аз жаргалтай амьдархад бидэнд алхам тутамд түсалдаг хэрэгсэл юм. Үүнийг бид хэрэглэж сурах хэрэгтэй байнаа Найзуудаа.

Хэн хэний мөнгийг яаж үрдэг вэ

Энэ хүснэгтээр хүмүүст олон зүйлийг ойлгуулж болох юм шиг санагдлаа. Тэгээд юм гэдэг үгний оронд хоол гэдэг үгийг авлаа. Та өөрийгөө энэ 4 байдалаар хоолонд орж байна гээд төсөөлөөрөй.

1-р нүдэнд: Хэрвээ хүн өөрийн мөнгөөр өөртөө хоол авч багаа бол хямд бас чанартай байх шаардлагыг тавьна.

2-р нүдэнд: Хэрвээ хүн өөрийн мөнгөөр өөр хүнд хоол авч өгөх бол хямд байх шаардалагыг хамгийн гол болгоно. Яагаад гэвэл өөрөө зовж олсон болохоор хайран байна. Харин хоолний чанар нэг их чухал биш. Яагаад гэвэл өөрөө биш өөр хүн иднэ.

3-р нүдэнд: Хэрвээ хүн өөр хүний мөнгөөр өөртөө хоол авах бол үнэ нь хамаагүй харин хоолний амт болон чанар нь хамгийн сайн байх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл би идэх учраас.

4-р нүдэнд: Хэрвээ хүн өөр хүний мөнгөөр өөр хүнд хоол авах бол хоолний үнэ нь ч чухал биш бас хоолний чанар нь ч тэр хүнд хамаагүй. Яагаад гэвэл би мөнгийг нь олоогүй бас тэр хоолыг би идэхгй учраас надаа ямар ч хамаагүй хоол. Би хоолыг авахдаа хайнга хандана.

Төр төсвийг зарахдаа яг л 4-р нүд шиг ханддаг. Татвар төлөггчдийн мөнгийг ард түмний төлөө зарцуулдаг. Хүний мөнгөөр хүнд юм хийдэг болохоор төр төсвийг замбараагүй үрдэг үрсэн мөнгө нь маш үр ашиг муутай байдаг. Хүний мөнгөөр хүнд юм хийж өгхөд нь хэн ч хаана хэдэн төгрөг үрж байгааг сонироходоггүй.

Тэгвэл энэ хариуцлагагүй үр ашиггүй байдлийг яаж арилгах вэ? Арилгах аргагүй яаагаад гэвэл хүний мөнгөөр хүнд юм хийж байгаа болохоор. Харин аль болох бага мөнгө өгч бага зүйлүүдийг хийлгэх боломж байгаа бас төрийн хийдэг ажилуудыг татвар төлөгчид буюу иргэний нийгмийн байгүүллагуудад шилжүүлэх л арга байна.

та бас саналаа хэлээрэй!

Бизнесмэн төр

Өнөөдөр монголчуудын олонх нь төрийг бизнес хийх хэрэгтэй гэдэг дээр санал нэгдээд байх шиг байна. Монголын төр нэгэн гадаадийн уул уурхайн компанитай хамтрч бизнес хийгээд олсон ашигаа ард түмэндээ тараана тэгэх зуураа бас төрийн үүргээ биелүүлж өөрөөсөө болон хамтрагчаасаа татвар авна гэнээ.

За энэ сайхан мэдээг сонсоод их баярлав тэгснээ хэдэн асуулт гарч ирлээ.

1. Төрийн оруулах хөрөнгө оруулалтын мөнгө хэнээс гарах вэ? Мэдээж иргэд татвар төлөгчдөөс

2. Төр хэр амжилттай бизнес эрхэлдэг вэ? Мэдээж хамгийн муу бизнэс эрхэлдэг хамгийн муу мэнежер байдаг. Төрийн орлцсон бизнес болгон араасаа авилгалыг, цавчааг, дампуурлыг дагуулдаг бас иргэдийн бизнэсийн эсрэг монополь болдог. Үүний хамгийн том жишээ эрдэнэт. (Уг нь яаж бинес хийдгийг нь 70 жил туршцан л юм байгаам)

3. Хэрвээ бизнес нь дампуурвал хэн хохирох вэ? Мэдээж иргэд татвар төлөгчид өөр хэнч биш. Хэнтэй ч хариуцлага тооцох аргагүй яагаад гэвэл тэр үед өөр хүмүүс өөрсдийгөө төр гээд яриад сууж байх учраас.

4. Ард түмэнд ашигаа тараана гэдэг үнэн болов уу? Үнэн байж болно гэхдээ төр ашигаа тарааж эхлэх үед төр аль хэдийнэ хүмүүсд бүх зүйлийг нь заадаг болчихсон байна. Яагаад гэвэл тэр үед төрд татварийн мөнгө хэрэггүй бас өөрийг хянадаг иргэд хэрэггүй харин хэлсэнийг нь биелүүлдэг хүн л хэрэгтэй. Мэдээж хэн мөнгөтэй нь дуугаа захиална биздээ.

5. Өөрөөсөө болон хамтрагчаасаа татвар авна гэж үнэн болов уу ? Мэдээж үнэн гэхдээ 68% ийн татвар авах байх хэхэхэ инээв.

Өө дандаа муухай харултууд байна шүү дээ тэгээд одоо яах вэ?

- Хариулт нь их энгийн Шувуу тэнгэртээ өт шороондоо байсан нь дээр. Энэ нь төрийг өт байж битгий шүвүүний хийдэг юмыг орлдоо л гэсэн үг.

Төр бизнес хийнэ гэдэг нь социализмд хүрэх хамгийн дөт зам юм.